Bodemleven
Iedere bodem bevat vele soorten diertjes en organismen die hun eigen rol hebben in de bodem. Samen zorgen zij voor de bodemstructuur. Met het blote oog zie je regenwormen, aaltjes, springstaarten, duizendpoten. Er zit ook veel leven in de bodem die je niet kan zien met het blote oog. Dit zijn micro-organismen zoals bacteriën, schimmels, microrhyza (symbiose tussen schimmels en plantenwortels) en eencelligen (protozoën). Dit bodemleven zorgt voor de afbraak van organische materiaal en voor holtes die zorgen voor zuurstof in de bodem.
Insecten worden gegeten door vogels en amfibieën. De larven van insecten zoals zweefvliegen, zitten in de bodem en zijn belangrijk voor de structuur van de bodem. Zweefvliegen bestuiven bloemen zodat er vruchten en zaden ontstaan en daarmee ons groente en fruit, zegt Hans Kroon
Het bodemleven is afhankelijk van de suikers die zijn overgebleven uit het organisch materiaal en van het achtergebleven organisch materiaal. Het bodemleven biedt plantenwortels bescherming en helpt planten bij het opnemen van voeding uit de bodem. Zonder deze micro-organismen kunnen planten niet goed leven en kunnen planten minder goed groeien of ontstaan er voedingstekorten in de plant. Daardoor worden planten gevoelig voor schimmels en plagen omdat hun immuunsysteem omlaaggaat.
Gebrek aan bodemleven kan ontstaan door het langdurig onder water staan van de grond, diep spitten of keren van de grond, het uitgraven van de grond en later weer terugbrengen waardoor de toplaag onder komt te liggen, zuurstofgebrek door het vastrijden of aanlopen van de grond, het gebruiken van veel potgrond (steriel gemaakt) waardoor het bodemleven zich niet goed kan ontwikkelen, het gebruik van kunstmest en chemische bestrijdingsmiddelen haalt de bodem uit balans en vernietigt het. Het bodemleven verschilt per laag van 10 cm en gaat dood als de omstandigheden veranderen. Het herstellen van het bodemleven waarvan het bodemleven verdwenen is duurt 3 jaar!
De bodemstructuur wordt hersteld en verbeterd door de structuur te verbeteren, micro-organismen te enten en organisch materiaal toevoegen.
Structuurverbetering van de bodem
De structuur van de bodem kan je op alle grondsoorten verbeteren, maar dan is het wel belangrijk dat je weet op welke grondsoort jouw tuin ligt en wat je waar in je tuin doet of wilt gaan doen. Het kan met kompostthee, microrhyza korrels, biologische levende compost, houdt de bodem bedekt en laat het blad liggen om te verteren als voedsel voor het leven in de bodem. Verrijk de grond niet of nauwelijks, maar zoek de planten die goed op die grondsoort groeien.
Op welke grondsoort tuinier jij?
Pak eens een handje grond of aarde en voel welke structuur het heeft.
Klei voelt plakkerig als het nat is en je kunt er dan een bal van kneden. Het bestaat uit heel fijne deeltjes. Als de grond erg droog is dan barst de grond open. In Nederland is er zeeklei en rivierklei.
Löss voelt fluweelzacht of bloemachtig als het droog is. Je kunt er moeilijk een bal van kneden als het vochtig is.
Zand bestaat uit wat grovere korrels waarvan je geen bal kunt kneden omdat het uit elkaar valt. Het laat goed water door, maar spoelt voedingsstoffen snel weer uit de bodem.
Veen is opgebouwd uit afgestorven plantenresten.
Gebruik geen turf! Maar verteerde bladaarde of compost
Turf is vaak door compost gemengd om het waterhoudende vermogen van de grond te vergroten. Turf is afgegraven veengrond dat er honderden jaren over heeft gedaan om te ontstaan. In de Nederlandse veengebieden zijn door het afsteken van turf als brandstof onze beroemde veenplassen ontstaan. De turf uit onze potgrond komt uit een veengebied in Lithouwen waar weinig overblijft van het oorspronkelijke veengebied. Nederland is de grootste afnemer. Dat kan anders.
Om het vochthoudende vermogen van de grond, bodem, aarde te vergroten kan je het beste afgevallen blad laten verteren tot bladcompost. Het blad verteert sneller als er op iedere laag van 5 cm kalk wordt gestrooid.
Verbeter de structuur van de bodem
Als je weet op welke grond je tuin ligt kan je daar ook de geschikte planten voor uitzoeken. Alle bodemsoorten hebben hun voor- en nadelen en in alle gevallen kan de structuur worden verbeterd.
In alle gevallen is het goed om de bovenlaag van 10 cm goed los te maken met een vork en daar een laag met goed verteerde bladaarde of biologische compost doorheen te werken. Dat is voedsel voor het bodemleven en stimuleert de activiteit in de bodem. Als het bodemleven geactiveerd wordt komt er meer zuurstof in de bodem en kunnen de plantenwortels makkelijker voedingsstoffen uit de bodem halen. Loop zo min mogelijk over de grond zodat de grond niet wordt aangedrukt en er makkelijk water en zuurstof in de grond kan komen voor een rijk bodemleven.
Klei is heel fijn van structuur en houdt goed water vast. Als het droog is barst de grond open. Klei houdt goed voedingsstoffen en vocht vast en is daardoor vruchtbare grond. De plantenwortels makkelijker voedingsstoffen uit de bodem halen, zeker als je ervoor zorgt dat er voldoende verteerd organisch materiaal op valt of door de grond gewerkt wordt.
Verbeteren van kleigrond kan het beste gedaan worden met basaltmeel, waardoor de grond meer verkruimeld en er meer lucht en water in de grond komt. Laat blad en plantenresten liggen zodat het bodemleven voldoende voedsel heeft en de grond luchtig houdt. Kalk toevoegen zorgt voor een losse structuur van de bodem.
Leemgrond is iets lastiger. Het is ook heel fijn van structuur, maar verschilt vocht en plakkerigheid. Het heeft meestal een okergele kleur als het vochtig is. Meestal is het goed waterdoorlatend, maar er kan een harde onderlaag in de grond zitten dat geen water doorlaat, waardoor er vochtige plekken ontstaan. Leemgrond kan kalkrijk en kalkarm zijn. Dat kan je zien aan de plantsoorten zien die er van nature groeien. Er zit meestal weinig organische stof doorheen.
Verbeteren van leemgrond kan door er goed verteerde en gezeefde biologische compost door de bovenlaag heen te werken met een spitvork. Eventueel vermengd met grofkorrelig zand zodat de structuur luchtiger wordt.
Zand is goed doorlaatbaar en houd weinig voedingsstoffen vast omdat die uitspoelen. Zandgrond warmt snel op in het voorjaar als de zon erop schijnt. Deze grond kan je verbeteren door organisch materiaal toe te voegen zoals verteerde bladaarde of goed verteerde biologische compost.
Verbeteren van zandgrond kan door er bentoniet (kleideeltjes) door de bovenlaag heen te werken, samen met goed verteerde biologische compost. Micro-organismen toevoegen helpt de plantenwortels om de voedingsstoffen beter uit de bodem te kunnen opnemen.
Veen is een dikke laag afgestorven planten in moerassen en bewaard gebleven onder natte zuurstofarme omstandigheden. In Noord en West Nederland zijn uitgestrekte veengebieden, hoogveen en laagveen. Gedroogd veen werd gebruikt als brandstof – turf.
Wilde planten vertellen ons welke grondsoort het is
Wilde planten groeien graag op specifieke bodemsoorten. Ze laten ons de kwaliteit en structuur van de bodem zien. Staan er veel planten van dezelfde soort bij elkaar dan geven zij een indicatie of aanduiding van de bodemvruchtbaarheid, waterhuishouding, stikstofgehalte, zuurtegraad en grondstructuur van de bodem. Dit zijn indicatorplanten.
Bodemanalyse is het nemen van grondmonsters van jouw tuingrond die je opstuurt naar een laboratorium. Daar lezen ze af welke voedingselementen, sporenelementen, zuurgraad en het organische stofgehalte in de bodem zitten. Met deze analyse wordt geadviseerd welke voedingsstoffen toegevoegd kunnen worden voor een gezond en actief bodemleven.
Op welke grondsoort tuinier jij? Heb je hulp nodig bij het kiezen van geschikte planten?
Maak een belafspraak voor Gratis TuinAdvies
Bronnen: Ruud Snijders van Innogreen, https://www.wildeweelde.nl/structuurverbetering-bodem
Tuinieren met stinzenplanten, Trudi Woerdeman. pagina 36 en verder Bodem Verbeteren. ISBN 978-90-9031166-1,
https://toverleven.cultu.be/indicatorplanten,
https://nl.wikipedia.org/wiki/Veen_(grondsoort), https://www.ru.nl/personen/kroon-j-de/
Quiriene den Oudsten
qgardens.nl
