Berichten

Ecologische tuintips voor April

Ecologische tuinTips en tuininspiratie voor april

April is de drukste tijd in de tuin. Geen paniek: doe alles stapje voor stapje, dan krijg je alles voor elkaar. Het is belangrijk om een paar momenten te kiezen om in de zon te zitten, naar de zingende vogels te luisteren en de kleur in je tuin te bewonderen en te genieten van de insecten. Maak een notitie van wat je ziet en hoort en voelt. Kijk ook naar de lege plekken in de beplanting zodat je in augustus biologische bollen kunt bestellen die je in september/oktober kunt planten. 

De ecologische bloementuin 

Zaaien en kweken 

  • Begin met het zaaien van vorstbestendige eenjarigen zoals Afrikaantjes –  Tagetes patula, papavers en klaprozen, dille, venkel, cerinthe, komijn en de mooie lichtblauwe Salvia uligunosa. gebruik biologische zaden van bijvoorbeeld de cruydthoeck.nl
  • Begin met het uitplanten van zaailingen die je binnen hebt gezaaid zoals cosmos en saffloer op beschutte plaatsen in je tuin. 
  • Als je al binnen hebt voorgezaaid dan kan je de kleine plantjes verspenen. 
  • Zaai vaste planten zoals stokrozen, vlasleeuwbekjes en echinacea’s. Vul een zaaibak met turfvrije compost en bevochtig het met water. Zaai de zaden 1 cm uit elkaar in een vierkant grid in de compostoppervlakte. Je hoeft het niet direct weer water te geven. Zet het op een lichte koele plaats in een vensterbank of als je er een hebt in een koude bak of een plastic tunnel. 
  • Later in de maand dun je de vorstbestendige eenjarigen uit. 
  • Verpot de stekjes van vorig jaar van Verbena, Penstemon die je vorig jaar in in de nazomer of hebt afgeknipt. Ze zijn nu goed doorworteld en zullen genieten van verse compost zonder turf.  
  • Zet de siererwten uit. Zet drie of vier stokken neer bovenin aan elkaar vastgemaakt. Bij iedere stok twee plantjes of leg bij iedere stok twee erwten. Graaf een goed diep gat en vul het met boerderijmest. Bind ze op tegen de stok of boog en geef ze een flinke slok water.  

biologische Bollen en knollen 

  • Als je biologische Dahliaknollen hebt besteld en ontvangen, dan is het nu het moment om ze in potten met tuinaarde te zetten volgens de bijgeleverde instructie. Dan heb je de hele zomer snijbloemen tot aan de eerste nachtvorst in november. Mijn favoriet is Dahlia Walzing Mathilda. 
  • Stop half april met het aanplanten van zomerbloeiende bollen zoals gladiolennerinecrocosmeaallium sphaerophalumanemone coronaria.
    Plant ze in potten of in de grond.
      
  • Alle biologische bollen die je nog binnen hebt staan kunnen buiten in de tuin worden geplant, zodra de zijn uitgebloeid, zoals narcissen, hyacinten. Knip de bloemhoofden eruit zodat ze geen zaad gaan maken. Zet ze op een halfschaduw plekje, niet in de zon, dan drogen ze te snel uit. 
  • kijk voor inspiratie naar mijn eigen bloembollenwei

Heb je hulp nodig?

Oogsten uit je tuin 

Mooie bloemen om te knippen uit de tuin zijn 

  • Narcissen, kieveitsbloemenhelleborus, tulpen met lange en korte stelen. 
  • Knip alle laatste overblijfselen van vorig jaar weg van grassen en vaste planten. 

Vaste planten, heesters en bomen 

  • Houd het onkruid goed in de gaten. Schoffel zo min mogelijk, maar trek zoveel mogelijk het onkruid uit de grond. Ik heb altijd handschoenen aan, werkt lekker snel en hygienisch. Gooi het onkruid niet op de composthoop.  
  • Lavendelplanten moeten nu worden teruggeknipt, anders gaan ze er rommelig uitzien. Knip de oude bloemstengels weg en 1 cm van de uitgroei van de nieuw uitgelopen plant. Snoei niet te diep in het oude hout. Breng de plant in een mooie vorm. Geef de plant iedere week wat bloemenvoeding in het water zodat ze er mooi uit blijft zien.  
  • Haal graspollen tussen de bestrating uit waar nodig. Spuit niet met gif. Eventueel kan je het onkruid wegbranden, maar pas op voor lopende vuurtjes.  
  • Tot half april kan je heesters snoeien die kleurrijke wintertakken maken, zoals kornoelje en wilg. Knip ze af op kniehoogte en geef compost en dek de grond ze af (mulch) met haksel of verteerd blad. 
  • Knip de uitgebloeide winterjasmijn in vorm tot 5 cm boven het oude hout om de groei van nieuwe takken te stimuleren. 
  • Snoei de Italiaanse Clematis viticella terug tot kniehoogte boven een groepje bloemknoppen. Spreid de takken zo breed mogelijk uit op het klimrek voor een optimale groei. Geef voeding met organische mest en dek de grond af met verteerde bladaarde of haksel. 
  • Plant nieuwe wintergroene heesters en bomen. Je kunt wintergroene heesters en boompjes het beste nu verplanten zodat ze in de opwarmende grond nieuw wortels kunnen maken. Geef ze regelmatig water tot in de herfst. 

Ecologische Tuinklusjes

  • Zet overal in je tuin schalen en schoteltjes neer met water voor de vogels, vlinders en insecten. Zij drinken ook veel water. Of leg een vijver aan met een moerasje er langs waar insecten kunnen drinken. Erg leuk om zo de insecten van dichtbij te kunnen bespieden. 
  • Zaai een wilde bloemenwei met inheemse soorten, het liefst met soorten die van oorsprong in jouw omgeving voorkwamen. Je kunt ze bestellen bij cruydthoeck.nl. 
  • Kijk nu goed om je heen welke voorjaarsbloemen je ziet en maak foto’s van wat je mooi vindt. Veel stinzeplanten bloeien in het voorjaar. Kijk naar de Bloembollenwei in De Steeg op qgardens.nl. Er zijn leuke mengsels ook voor verwilderingsbollen. Ze worden geleverd in september. Plant ze binnen een paar dagen na levering in de bloemenwei voor vroege bloei in je tuin. Bovendien is het goed voor de insecten die vroeg uit hun winterslaap komen en meteen nectar te eten hebben.  
  • Begin met het neerzetten van plantsteunen bij hoge vaste planten die door de wind nog wel eens omvallen, zoals Dahlia’s en Zinnia’s. Dat kan door stokken eromheen te zetten verticaal in de grond en horizontaal verstevigen. Het kan ook met omgebogen betonstaal o.a. verkrijgbaar op de open dag van Jacqueline van der Kloet in Weesp tijdens het Paasweekend. Of kijk bij Marieke Nolsen hoe zij  van stokken uit het bos plantsteunen heeft gemaakt. 
  • Heb je naaktslakken in je tuin en wil je daar van af? Gebruik de biologische nematoden-aaltjes. Kijk op biobestrijding.nl of zaai afrikaantjes en /of knoflook. 

TuinTrip: Voorjaarsbloemen kijken

Mijn favoriete plekken waar deze stinzeplanten uitbundig en in grote aantallen bloeien op landgoed Hackford in Vorden of Dekemastate in Jelsum. De vooraarstuin van Marike Nolsen in Leusden Zuid is ook erg leuk. Je kunt even een kijkje nemen over de heg naar duizenden bloeiende tulpen en narcissen en ader moois.  Neem je eigen thermosfles en boterhammen mee en je dag kan niet meer stuk.  

heb je vragen of hulp nodig?

Q’s tuintips voor maart

Q’s Tuintips voor maart

Nu de lente begint is er al veel te doen in de tuin. Laat je niet gek maken. Geniet van de frisse buitenlucht. Je kunt nu vaste planten opgraven en scheuren, rozen planten en beginnen met zaaien en bonen leggen.  

Het is nog steeds een goede maand om de bodem te verbeteren met verteerde bladaarde of verteerde bio compost om het vochthoudender te maken zodat de planten beter door droogteperioden heen komen. Als je mycrorrhyza of andere stoffen toevoegt kunnen de wortels van de planten beter de voedingsstoffen opnemen en heeft bodemleven meer voedsel.

De bio bloementuin 

Bestellen, zaaien en kweken 

  • Maart is het moment om je winterharde eenjarigen te zaaien in een koude bak of in een vensterbank in een onverwarmde kamer of kasje. 
  • Je kunt ook half winterharde zaden zaaien, maar wacht tot half maart totdat er meer licht is en minder kans op nachtvorst. 
  • De siererwten die je hebt gezaaid kan je nu toppen – de top er uit halen – zodat ze zijscheuten gaan maken. De topjes kan je verwerken in een salade.
  • Maak de zaaibedden klaar voor het zaaien van winterharde snijbloemen eind deze maand. 
  • Eind van de maand kan je het opgekweekte zaaigoed verplanten naar een grotere pot. Wees voorzichtig en steek met de steel van een lepel of vork schuin onder de wortels en til het voorzichtig uit de aarde. Pak ze vast blij de blaadjes, niet bij het steeltje want dan kneust heel snel.
  • Verpot kwetsbare vaste planten die je voor de winter hebt gestekt. 

Bollen en knollen 

  • Graaf pollen sneeuwklokjes en winterakonieten op,  scheur ze en plant ze meteen in de buurt van de opgegraven pol. Zo krijg je volgend jaar een veldje. 
  • Dahlia’s kan je nu oppotten. Als je een paar knollen hebt doe dan een knol in een 3 liter pot en dek ze af met vliesdoek of zet ze in een koude bak of kas. Heb je er meer dan 3 leg ze dan in een kistje dicht tegen elkaar aan en dek ze af met vermiculiet of compost. Ze lopen de komende 6 weken uit totdat het tijd is om ze in de tuin te planten. Hiermee vervroeg je het groeiseizoen. 
  • Plant zomerbloeiende bio bollen zoals lelies, gladiolen en crocosmea 
  • Later deze maand is het van belang om de uitgebloeide knoppen weg te knippen van narcissen, tulpen en blauwe druifjes om zaadvorming te voorkomen. Laat het blad afsterven zodat de bol kan opladen voor volgend voorjaar. 
  • Bollenplan uitbreiden voor nog meer voorjaarsbollen in 2024. In deze tijd van het jaar is er veel licht voor de bloeiende bollen op plekken die anders onder de heesters en bomen in de schaduw liggen. In de planttijd september-oktober zijn we vaak al vergeten waar de saaie kale plekken onder bomen en struiken lagen. Maak een schets van de situatie of maak een paar foto’s zodat je in augustus, als je bollen gaat bestellen, nog weet welke plekken nog opgefleurd kunnen worden. Bedenk het nu, schrijf het in je agenda en plant het straks in september-oktober. 

Heb je hulp nodig?

Oogsten uit je tuin 

Mooie dingen voor in de vaas:

  • Narcissen en tulpen in alle vormen, kleuren en maten. 
  • Judaspenning – Lunnaria en Muurbloem – Erysimum. 
  • Artisjok blad, Helleborus (giftig, dus draag handschoenen) en Primula’s (eetbaar). 

Vaste planten, heesters en bomen 

Snoeien en opbinden

  • Knip de vaste planten en laatbloeiende grassen af tot 5 cm boven de grond. 
  • Leg een laag van compost met koeien of paardenmest tussen de planten en werk het licht door de bovenlaag met een vork
  • Houd het onkruid in de gaten en begin met wieden – trek het onkruid met wortel met de hand uit de grond.
  • Je kunt nu de zomerbloeiende vaste planten opgraven en scheuren om ze te vermeerderen. Je herkent ze aan de dikke pollen die aan de buitenkant nieuwe scheuten maken. Leg een oud laken of een stuk zeil naast het plantvak en leg de pollen daarop zodat je makkelijk kunt scheuren. 
  • Snoei de struikrozen. Haal het dode hout weg en de kruisende takken. Knip alles tot de helft terug net boven een uitlopende knop. 
  • Knip jonge heggen tot 1/3 terug. Dat is misschien wat heftig maar het zorgt voor flinke groei en een dicht vertakte haag waar je niet doorheen kunt kijken. Ook niet onder kniehoogte. 
  • Ga door met het wegknippen van de oude bloemen van hortensia’s. Let goed op dat je de nieuwe knoppen niet wegknipt. Dun de heester uit en knip 1/3 van de oude takken terug zodat de plant verjongt en nieuwe takken met bloemen maakt. 
  • Tot half maart kunnen bomen en heesters met kale wortels worden geplant, zoals bessenstruiken als wortelgoed (scheelt veel geld) zoals blauwe bessen, aalbessen, kruisbessen, jostibes, framboos, braam etc. 
  • Hark de bodem niet kaal! Laat tenminste 3 cm blad of fijn geknipte plantenresten liggen zodat de bodem niet uitdroogt en het bodemleven niet verstoord wordt.

Planten

  • Plant een nieuwe heg of haag, het is nu de beste tijd voor kleigrond. Kies inheemse soorten zoals meidoorn, sleedoorn, veldesdoorn in de goede aantallen. Ze bloeien afwisselend en geven bessen voor de vogels die er ook hun nestjes in bouwen. Je kunt het beste een dubbele rij plaatsen en dan driehoeksgewijs planten met kale wortels – wortelgoed. Dat is verkrijgbaar tot half maart bij de kweker en veel goedkoper dan planten in een pot. 
  • Plant kruidenrijke vaste planten waarvan je kunt oogsten zoals rozemarijn, een van mijn favorieten. Poezen en katten houden niet van deze geur, dus als je tuin wordt gebruikt als kattenbak dan is dit een van de planten waar ze uit de buurt blijven. 
  • Bestel rozen met kale wortels. Ze zijn veel goedkoper en groeien vaak veel gezonder uit dan rozen in een pot. Plant ze als de vorst uit de grond is. Deze winter is daar dus zeer geschikt voor. Zit er nog vorst in de grond dan kan je het bosje wortelgoed inkuilen – graaf een kuil en leg de wortels er in en dek de wortels af met de vochtige grond. Later kan je de rozen uitplanten op de plek waar je ze wilt hebben. 

Tuinklusjes

  • Heb jij een waterton om de regen op te vangen voor de komende droge maanden? Houd de deksel goed gesloten om te voorkomen dat de muggen er hun larven in grootbrengen.   
  • Maak een raamwerk voor een composthoop in je tuin. Maak tenminste twee vakken zodat de composthoop kan worden omgezet. 
  • Keer de compost in de loop van de maand naar de andere bak en voeg bij iedere laag voeding toe zoals koeien- of paardenmest, lavameel voor de mineralen en smeerwortelthee of zeewierkalk. 
  • Verfris de aanwezige potten door de bovenste 5 cm eraf te halen en aan te vullen met verse compost lichtjes door de achtergebleven bovenlaag heen te werken met een schepje. Wees voorzichtig met de wortels. 
  • Dit is het laatste moment om stokken van de hazelaar en berkentakken te oogsten (knippen/zagen) voor je moestuin om bonen en erwten tegen op te laten klimmen.
  • Maak mooie plannen voor je tuin en voer ze stap voor stap uit. Bedenk een stappenplan hoe je al je plannen gaat uitvoeren in de komende maanden. Als je weinig tijd hebt kan je ook biologische (moes)tuinplantjes kopen bij biologische moestuinen of bij het tuincentrum in de buurt.  
  • Als je een kruidenrijk grasveld wilt inzaaien in maart begin dan nu met de voorbereidingen: afplaggen van het huidige gras en/of verwijderen van onkruiden. Afplaggen met een spade en voor grotere stukken kan een machine worden gehuurd. Verwijderen van onkruiden doe je door met een vork de grond los te maken en het onkruid er uit te trekken. Gebruik geen gif of zout! 
  • Zet plantsteunen en ander steunmateriaal al bij de planten die het nodig hebben voordat ze omwaaien.
  • Kijk al het tuingereedschap en de grasmaaier na. 
  • Zaai kale plekken in het grasveld opnieuw in. Als je begint met een nieuw grasveld gebruik dan geen kant en klare graszoden, maar zaai een bloemrijk grasmengsel met madeliefjes, pinksterbloemen ed. Het duurt bij zowel graszoden als een gezaaid grasmengsel 6 weken voordat je er overheen mag lopen. Houd het terrein voldoende vochtig zodat het zaad kan uitgroeien. Maai het daarna de eerste maanden op de hoogste stand. Als je gaat zaaien lees dan eerst goed hoe je de grond zaaiklaar maakt. 
  • Houd (naakt)slakken goed in de gaten, zeker nu de jonge planten uitlopen. Je kunt slakken voorkomen door nematoden te kopen: aaltjes oplossen in water. Aaltjes zijn parasieten die in de slak kruipen waardoor deze sterven. Gebruik het niet te veel en zorg voor een gezonde bodem met goede compost in de bovenlaag waar slakken voldoende voedsel in vinden zodat ze van de planten af blijven. 
  • Voorjaarsbloemen geven al vroeg in het jaar nectar voor insecten. Als er voldoende voedsel is voor de insecten zoals hommels en bijen, dan is er ook voldoende voedsel voor vogels.
  • Plant een sierkers, een wilde pruim, een meerstammig krentenboompje, afhankelijk van de grond waarop je tuiniert.
  • En kijk nu waar je in september oktober velden vol met verwilderingsbollen kunt planten die zichzelf in de loop der jaren vermeerderen.   

In de tuinkas

  • Een goed begin van het nieuwe tuinjaar is de kas opruimen en schoonmaken zodat je klaar bent om te gaan zaaien. 
  • Haal compost in de tuinkas zodat die kan opwarmen zodat je eerder kunt beginnen met zaaien. 
  • Als je binnen gaat kweken met warmtematjes dan kan je nu beginnen met het meten en bijhouden van de minimum en maximumtemperaturen in de kas. 

TuinTrips

De stinzeplanten met vele soorten bloeiende verwilderingsbollen staan in bloei. Bezoek het Thijssepark in Amstelveen, Het Thijssehof in Bloemendaal of Landgoed Hackfort van Natuurmonumenten in Vorden. De laatste is mijn favoriet. Het ligt aan de Baakse Beek. Veel plezier!

TuinBoeken

Leve de Bodem! Een gezonde basis voor elke tuin. Geschreven door Anne Marie van Dam en Caroline Vlaam. Uitgegeven door KNNV
Leuk en leerzaam. 

Heb je vragen of hulp nodig?

December in je tuin

Tuintips en tuininspiratie voor december 

December is de maand van loslaten. We zijn naar binnen gekeerd, letterlijk door de kou en de korte dagen. Het is tijd om het binnen gezellig te maken met lichtjes, lekker eten met vrienden en familie. 

De bio bloementuin 

Zaaien en kweken 

  • De zaden die je eerder dit jaar geoogst en gedroogd hebt kan je nu zeven en in papieren zakjes doen met de naam en datum erop zodat je ze volgend jaar kunt gebruiken. Of stuur de helft weg als kerstcadeautje bij een leuke kerst- of nieuwjaarskaart. 

Bollen en knollen 

  • Breng de schalen met bollen die je rond kerstmis in bloei wilt hebben naar de warme kamer zodat ze kunnen uitlopen. Geef ze een klein beetje water 1x per week tegenuitdroging. 
  • Laat bloeiende tulpenbollen kan je nog steeds planten zolang de grond niet is bevroren. 
  • Als je bollen en knollen uit de grond hebt gehaald en opgeslagen in de schuur, kijk ze dan even na en haal de rotte exemplaren eruit. 

HEB JE HULP NODIG BIJ HET KIEZEN VAN MOOIE COMBINATIES? 

Oogsten uit je tuin 

Mooie dingen om uit je tuin te halen in december:  

  • Besdragende takken – laat wat staan voor de vogels!

  • Knip takken met bessen, rozenbottels, lampionplant, takken met sierappeltjes als die er nog zijn om er kransen van te draaien of in een vaas te zetten met een laagje water. 

Vaste planten, heesters en bomen 

  • Houd het onkruid in de gaten bij warm weer. 
  • Als het heeft gesneeuwd kunnen takken doorzakken onder het gewicht. Neem eerst een mooie foto en schud dan de sneeuw van de takken, zodat ze niet knakken. 
  • Als je nieuwe planten, heesters of bomen heb aangeplant kijk ze dan even na of ze door de vorst ophoog zijn geduwd. Vul de gaten op met aarde of compost tegen uitdroging. 
  • Snoei deze maand de wijnranken flink terug tot twee knopen van de hoofdrank. De sapstroom staat nu stil en zo kan het niet doodbloeden. 
  • Klimrozen kunnen nu flink teruggesnoeid worden tot de hoofdtakken.  

Aanplanten 

  • Van half november tot half maart is het de ideale tijd om rozen, heesters en bomen met kale wortels aan te planten. Tenminste, zolang de grond niet bevroren is.  
  • Je kunt ze nu ook verplaatsen in je tuin, als ze niet op de goede plek staan. Houd de uit te graven kluit zo groot mogelijk. Wikkel de wortels met de bijbehorende aarde in jute doek en herplant zo snel mogelijk in een ruim plantgat met compost vermengd met de aanwezige aarde. Druk de aarde rondom de kern/stam goed aan en Geef goed veel water zodat de aarde tussen de (haar)wortels komt en contact maakt.  

De Moestuin

Groenten

  • Geef de spruitjes-planten flink steun zodat ze niet omwaaien bij harde wind. 
  • De boerenkool en palmkool kan je aanaarden en stevig aandrukken zodat ze stevig blijven staan. 
  • Oogst de spruitjes en koolbladeren van onder naar boven en laat de stengel staan.  
  • Knip de bessenstruiken terug tot 5 cm boven de grond, maar laat 3 takken per plant staan. Geef de planten aan de voet een flinke hoeveelheid gehakselde en klein geknipte takken. 

Oogsten

Dit is wat je nu kunt oogsten in december, of wat je kunt eten rondom deze tijd volgend jaar. 

  • Kolen: spruitjes, boerenkool en palmkool 
  • Wortelen: bietjes, wortelen en pastinaak 
  • Salade: winterpostelein, venkel, viooltjes 
  • Bladgroenten: spinazie, andijvie, winterslamengsel 
  • Stelen: prei 
  • Aardappels: de laatste aardappels haal je nu het beste uit de grond 
  • Voorraadkelder/kast: pompoenen, patisson, bieten, appels,peren, walnoten, hazelnoten 

Andere tuinklusjes 

  • Zorg dat de potten op het terras op stenen staan zodat de potten niet kapot kunnen vriezen 
  • Als je nog een grasveld hebt – is beetje ouderwets en bewerkelijk – dan is deze maand het moment om het te beluchten door er gaten in te prikken met een tuinvork en in de gaten fijn zand vermengd met bodemschimmels in te harken om de drainage te verbeteren. 
  • Sluit de buitenwaterkraan af en pak het goed in met een doek tegen vorst. 
  • Verzamel het blad in je tuin en doe het in een bladkorf of stop het in een bladzak van jute zodat het blad kan verteren tot bladcompost. Dit is een goede vervanger van turf! Doe dit alleen op de plekken in de tuin waar het blad niet gewenst is, zoals op het gras en op de paden en terrassen.
  • Het gereedschap kan nu goed schoongemaakt worden met groene zeep, geslepen en vet het in met motorolie om roestvorming te voorkomen. 

Fruit 

  • Plant een appel of perenboom. Maak het plantgat 2x zo groot als de kluit en doe er eerst een laag goed verteerde compost en mest in. Zorg dat de bovenkant van de kluit op dezelfde hoogte is als het maaiveld. Druk rondom stevig aan met je voet en geef flink water. 
  • Appel en perenbomen kunnen gesnoeid worden van half november tot half maart. Dan is de sapstroom tot rust. Zaag kruisende en schurende takken af. 
  • Frambozen en bessenstruiken kan je nu terug knippen tot 10 cm hoogte. Ze lopen volgend jaar weer uit. Leg aan de voet van de struiken gehakselde – of klein geknipte – takken van de struiken.  

Tuinklusjes

  • Houd de paden en het terras schoon van blad en mos op uitglijden te voorkomen. 
  • Breng bladcompost aan of stro aan de voet van de planten die niet goed tegen de vorst kunnen. 
  • Geef de potten met bollen of andere planten aandacht zodat ze niet uitdrogen tijdens of na de vorst. 
  • Loop niet over het grasveld als het vriest, dan ontstaan er daarna gele vlekken omdat het kapot is gelopen.
  • Maak alle potjes en gereedschap goed schoon zodat ziekten en schimmels geen kans krijgen om te overwinteren. 
  • Geef de vogels te eten bij vorst en sneeuw. 
  • Desinfecteer regelmatig de vogelbadjes en vogelsilo’s  
  • Blijf het blad weghalen op de plekken waar je kunt uitglijden, om in de bladkorf te doen zodat het kan verteren tot mooie bladcompost.
  • Laat zoveel mogelijk zaaddragende bloemhoofden zoals zonnebloemen, kaardenbollen staan zodat de vogels de zaden eruit kunnen eten

heb je vragen of hulp nodig?

November in je tuin

Tuintips en tuininspiratie voor november 

De tuin veranderd nu snel, de temperatuur daalt en de dagen korter worden. De kleuren vervagen en alleen de wintergroenten staan er nog fris bij. Gelukkig is er van alles te doen om de grond te verbeteren en om het komende jaar voor te bereiden. 

De bio bloementuin 

Zaaien en kweken 

  • Je kunt nog planten vermeerderen door wortelstekken te snijden, met een scherp mes, van o.a. verbascum en phlox. 
  • Je kunt nu al Lathyrus zaaien en afdekken voor een vroege bloei komend voorjaar. 

Bollen en knollen 

  • Deze maand is de laatste kans om bollen te bestellen, vaak in de uitverkoop. Plant ze binnen twee dagen na aankomst om uitdroging te voorkomen. 
  • Narcis Paperwhite zijn, sinds mijn kindertijd, een van mijn favoriete bollen. Plant ze uitterlijk half november in een pot, minimaal 10 bollen en dek ze af met aarde en mos (niet uit het bos!). Zet de pot tot na sinterklaas op een koele plek in huis zodat de groene neuzen boven de grond komen. Daarna in een warmere kamer zodat ze met kerts bloeien en geuren.
  • Dahlias en gladiolen kunnen niet tegen vorst. Let daarom goed op wanneer de eerste nachtvorst wordt aangekondigd. Knip de stengels af tot 5 cm boven de grond. Haal de bollen en knollen uit de grond OF dek ze af met een laag van minimaal 5 cm goed verteerde compost en een laag afgevallen lindeblad. Daar overheen leg je een klimnet, zodat het blad niet wegwaait.  
    Als je de knollen in de grond laat zitten bloeien ze later in het seizoen. Dahlia’s en gladiolen bloeien tot diep in het najaar. Laat ze een paar dagen drogen op een droge plaats. Bewaar ze in een sinaasappelkistje met onder in een krant in droge compost tot de lente. 

HEB JE HULP NODIG BIJ HET KIEZEN VAN MOOIE COMBINATIES? 

Oogsten uit je tuin 

Mooie dingen om uit je tuin te halen in november:  

  • Besdragende takken – laat wat staan voor de vogels!

  • Grassen zoals Panicum virgatum 

  • Dahlias  

  • Mooie gekleurde herfsttakken van de amberboom of amerikaanse eik 

  • Nerines 

  • Rudbeckias – laat de zaadhoofden staan voor de vogels

Vaste planten, heesters en bomen 

  • Snijd pioenen terug tot 5 dm boven de grond. 
  • Orden het vaste plantenvak door hier en daar een beetje te knippen en een laag van 5 cm verteerde (blad)compost aan te brengen tussen de planten.  
  • Maak notities op welke plekken je nog iets toe wilt voegen. Bedenk dan wat er ontbreekt in het voorjaar, zomer, najaar of winter. 
  • De vroegbloeiende vaste planten kan je nu vermeerderen door ze op te graven, even op een stuk zeil te leggen en ze in 3en te scheuren en direct weer aan te planten: Salomonszegel, Longkruid, Helleborus e.a. 
  • Dahlia’s knip de stelen tot 5 cm boven de grond af en breng ze naar de composthoop. De knollen kan je uit de grond halen als je ze wilt opsplitsen en ruilen of verkopen. Je kunt ze ook gewoon in de grond laten zitten, als je volgend jaar ze op dezelfde plaats wilt laten bloeien. Dek ze af met een flinke laag verteerde compost vermengd met zeewiermeel en een laag lindeblad als dekentje tegen de winterkou. Ik leg er meestal nog een jute klimnet van de erwten overheen zodat het blad niet wegwaait. 
  • Wormen zijn dol op lindeblad omdat het zo makkelijk te verteren is. Ze maken en mooie bladcompost van.  
  • Haal het blad weg aan de voet van vaste planten en heesters om te voorkomen dat daar slakken overwinteren en zich vermeerderen. Leg het blad in een bladcompostzak of korf met kalkkorrels zodat het goed kan verteren.  
  • Leg tussen de planten een laag van minimaal 5 cm verteerde compost (zonder turf!!!) om de grond af te dekken en de bodem te voeden en verrijken. 
  • Knip lange stengels van klimplanten terug of bind ze vast tegen de najaarsstorm. 
  • Snoei de rozen. Knip de bruine houtachtige stelen flink terug en snoei de uitgroei van dit jaar tot 3 ringen boven de kruising terug. Zoek een goede video hoe je dat het beste kunt doen. Haal het afgevallen blad van de rozenstruik weg. Er kunnen ziekten in zitten, dus gooi ze in de afvalbak of verbrand ze. 
  • Laat de hortensiabloemen staat tot eind februari.

Aanplanten 

  • Van half november tot half maart is het de ideale tijd om rozen, heesters en bomen met kale wortels aan te planten. Tenminste, zolang de grond niet bevroren is.  
  • Je kunt ze nu ook verplaatsen in je tuin, als ze niet op de goede plek staan. Houd de uit te graven kluit zo groot mogelijk. Wikkel de wortels met de bijbehorende aarde in jute doek en herplant zo snel mogelijk in een ruim plantgat met compost vermengd met de aanwezige aarde. Druk de aarde rondom de kern/stam goed aan en Geef goed veel water zodat de aarde tussen de (haar)wortels komt en contact maakt.  
  • Meer informatie kan je vinden in het boek Voedselbossen. In de bijlage vind je vele soorten die je kunt aanplanten. Plant niet te dicht op elkaar, anders is er te weinig ruimte om breed uit te groeien, bloeien en vruchten te maken.  

De Moestuin

Groenten

  • Maak de bedden schoon waarvan de oogst is binnengehaald, dwz onkruid wieden, met een tuinvork gaten prikken om de grond te beluchten en breng een dikke laag goed verteerde compost op als deken voor de winter en als voedsel voor de bodem. 
  • Heb je al een indeling gemaakt voor de eenjarige moestuinplanten voor volgend jaar? Alle groenten die ik volgend jaar weer wil laten groeien schuiven een bed op. Het is belangrijk om op te schuiven zodat de grond niet uitgeput raakt en ter voorkoming van plantenziektes.  
  • Volgorde in je moestuin: kolen, wortels en knollen, slasoorten en bladgroenten, alles wat over blijft zoals aardappels, uien. In het boek van Velt lees je meer waarom dit belangrijk is en welke soorten goed bij elkaar groeien en na elkaar groeien.  
  • Als je geen tuin dicht bij huis hebt dan kan je erwten zaaien in een stukje dakgoot in goede aarde. De topjes van de erwtenplantjes kan je door de sla doen of door risotto tijdens de feestdagen.  
  • Knoflook kan je nog steeds planten. Wist je dat er tientallen soorten en smaken zijn? Ze desinfecteren de grond en houden muizen en andere ongewenste gasten uit je moestuinbedden. Knoflook heeft een koude periode nodig voordat ze in het voorjaar uitlopen. Ik zet ze altijd op het stukje waar ik in het voorjaar de vroege aardappels plant.  
  • Kijk de aardappels nog even na die zijn opgeslagen op rot en haal die er direct uit voordat ze de andere aardappels aansteken. 

Oogsten

Dit is wat je nu kunt oogsten in november, of wat je kunt eten in deze tijd volgend jaar. 

  • Kolen: boerenkool, palmkool 
  • Wortels: wortels, bieten, pastinaak 
  • Salade: rucola, winterpostelein, venkel, eetbare bloemen zoals wilde viooltjes 
  • Bladgroenten: spinazie en snijbiet 
  • Alle pompoensoorten, als je dat nog niet gedaan hebt. 
  • Prei 
  • Kruiden: rozemarijn, salie

Andere tuinklusjes 

  • Zorg dat de potten op het terras op stenen staan zodat de potten niet kapot kunnen vriezen 
  • Als je nog een grasveld hebt – is erg ouderwets en bewerkelijk – dan is deze maand het moment om het te beluchten door er gaten in te prikken met een tuinvork en in de gaten fijn zand te harken om de drainage te verbeteren. 
  • Sluit de buitenwaterkraan af en pak het goed in met een doek tegen vorst. 
  • Verzamel al het blad in je tuin en doe het in een bladkorf of stop het in een bladzak van jute zodat het blad kan verteren tot bladcompost. Dit is een goede vervanger van turf! 
  • Het gereedschap kan nu goed schoongemaakt worden met groene zeep, geslepen en vet het in met motorolie om roestvorming te voorkomen. 

Fruit 

  • Plant een appel of perenboom. Maak het plantgat 2x zo groot als de kluit en doe er eerst een laag goed verteerde compost en mest in. Zorg dat de bovenkant van de kluitop dezelfde hoogte is als het maaiveld. Druk rondom stevig aan met je voet en geef flink water. 
  • Appel en perenbomen kunnen gesnoeid worden van half november tot half maart. Dan is de sapstroom tot rust. Zaag kruisende en schurende takken af. 
  • Schoon de aardbeienbedden op door het blad af te knippen en tussen de planten een laag goed verteerde compost te leggen. 
  • Frambozen en bessenstruiken kan je nu terugknippen tot 10 cm hoogte. Ze lopen volgend jaar weer uit. Leg aan de voet van de struiken gehakselde – of klein geknipte – takken van de struiken.  

Tuinklusjes

  • De grond is nog warm na deze warme zomer en oktoberregens. Dit het beste moment om de grond voedsel te geven door een laag van 5 cm compost aan te brengen tussen de planten.  
  • Kijk alle nieuw geplante bomen en struiken na of ze goed vast staan aan de boompalen zodat ze niet omwaaien bij een herfststorm. 
  • Haal het blad van het grasveld. Maai er eerst met de grasmaaien 2x overheen op de hoogste stand om het klein te maken en hark het dan weg. Doe het blad in een bladkorf of in een bladzak zodat het snel kan verteren tot mooie bladcompost die je volgend jaar kunt gebruiken om de grond af te dekken (mulchen). 
  • Maai het gras goed, vooral op de plek waar er bollen zoals sneeuwklokjes en crocus in het gras zijn geplant. Op het grasveld kan je een dunne laag compost aanbrengen voor voeding. Het gras groeit en zo weer doorheen. 
  • Een nieuwe grasmat kan nog steeds tot half oktober worden gezaaid of gelegd. Ik ben sterk voor het zaaien van een bloemrijk grasmengsel. Dat ziet er veel leuker uit dan de strakke grasmat van een soort gras. Bovendien trekken de bloemetjes zoals madeliefjes en pinksterbloem in het gras insecten en is het goed voor de biodiversiteit. 
  • Draai de composthoop om door het in de bak ernaast te scheppen. Strooi kalk en schimmels (microrrhyza) op iedere laag om het verteringsproces te verbeteren. 
  • Zaai groene mestgewassen op stukken kale grond. Vlak voordat ze rijp zijn maai je ze af en werk je de wortelkluiten door de bovenlaag van de aarde. 
  • Laat zoveel mogelijk zaaddragende bloemhoofden zoals zonnebloemen, kaardebollen staan zodat de vogels de zaden eruit kunnen eten

Biodiversiteit en plagen 

  • Bind kleefstrips rond de fruitbomen om te voorkomen dat de motten langs de stam omhoog kruipen en hun eitjes leggen aan de onderkant van de takken. De larven eten het fruit op. 
  • Haal het blad weg tussen de planten om ziekten en plagen te voorkomen. Breng een laag goed verteerde compost aan rondom de planten.  
  • Zet vogelbadjes neer en voedsel voor de vogels. Vogels eten graag motten en insecten die ziektes en plagen kunnen voorkomen. 
  • Maak de vogelhuisjes schoon zodat de vogels daar beschutting kunnen zoeken. 
  • Zorg voor rommelhoekjes van takken waar egels, kikkers en salamanders kunnen overwinteren 
  • Laat zaden en bessen over voor de vogels en andere dieren in de tuin. 

TuinTrip

TuinBoek

Voedselbossen.

heb je vragen of hulp nodig?

bloemhoofden met vogelzaden

Oktober in je tuin

Tuintips en tuininspiratie voor oktober 

Het is plotseling herfst met wind en regen, maar gelukkig ook met af en toe de frisse strak blauwe lucht en de bomen die langzaam hun herfstkleuren laten zien. De grond is koud en het is klam in de ochtend en overal zie je spinnenwebben met douw tussen de planten.  De blaadjes gaan vallen en daar kunnen we prachtige bladcompost van maken.  

Knip vooral niet alles af, maar laat de vaste planten afsterven en zich terugtrekken onder de grond. Zo is er nog iets te zien van zaaddozen, bloemschermen, takkenstructuren.  Dat maakt je tuin juist interessant in de wintermaanden. 

Fruit kan worden geoogst en herfstgroenten kunnen worden verwerkt tot zuurkool of worden ingemaakt voor de wintervoorraad. 

De bio bloementuin 

Zaaien en kweken 

  • Zaai nu de mooie en geurende lathyrus – zoete erwten – in je kas of polytunnel, zodat je komend voorjaar sterkere en grotere planten hebt die eerder gaan bloeien.  
  • Verzamel de zaden van zomerbloeiende planten voor volgend jaar. Laat wel wat zaden achter voor de vogels. De zaden verzamel je per soort in een papieren zak die je op een droge koele donkere plaats bewaard.
  • Uitgebloeide bloemhoofden kan je met stengel en al afknippen en binnen in een vaas laten drogen. In de week voor kerst spuit je ze zilver of goudkleurig voor een kerstgevoel. 
  • Laat nog wel flink wat mooie bloemhoofden/zaaddozen staan voor een mooi winterbeeld in je tuin. Kleine beestjes kruipen vaak in de holle stengels in de wintermaanden. Begin februari knip je de stengels pas af, als de neuzen van de sneeuwklokjes en crocusjes goed zichtbaar zijn.  

Bollen en knollen 

Deze maand is net als september de beste maand om bloembollen te planten in de nog relatief warme grond. De bollen kunnen dan goed wortels maken zodat ze goed uitlopen in het voorjaar.  

  • Plant de verwilderingsbollen onder heesters, aan de voet van bomen en in het gras in grote aantallen zodat een tapijt van bloemetjes ontstaat in het vroege voorjaar. Soorten als sneeuwklokjes, crocussen en winterakonieten zijn hiervoor heel geschikt. Er zijn ook andere soorten zoals vingerhelmbloem en holwortel die geschikt zijn om op een halfschaduwrijke plaats. Koop bij voorkeur biologische bloembollen. Dan hebben de bijen al vroeg in het jaar hun voedsel. 

  • Narcissen grootbloemig en kleinbloemig zijn erg leuk in toefen in het gras of in potten op het terras. Narcissen staan graag in zanderige grond met een beetje compost zodat ze geen natte voeten krijgen.

  • Tulpen staan leuk tussen de vaste planten als kleuraccent, want in het voorjaar maken de vaste planten eerst blad en gaan later pas bloeien. Tulpen kan je ook in potten doen. Leg ze in laagjes met een laag zand/tuingrond zo dik als de doorsnee van de bol. Tulpen kunnen het beste in de 2e helft van oktober worden geplant als de grond iets kouder is en de schimmels en ziekten niet meer actief zijn.

  • Wil je weten welke soorten goed bij elkaar passen? Maak een afspraak voor het maken van een TuinAdvies.

  • Alliums – sieruien – zijn ook superleuk tussen de vaste planten. Ze bloeien net weer iets later dan de tulpen. Ze willen graag aan het begin van de herfst geplant worden in de nog warme tuingrond. Tulpen zijn er net als narcissen in vroegbloeiende en laatbloeiende soorten. Mijn voorkeur gaat uit naar de vroegbloeiende botanische soorten die je bijvoorbeeld in een wilde bloemenwei kunt aanplanten in grote aantallen. Zo heb je al vroeg wilde bloemetjes en veel vliegverkeer van bijen en hommels die nectar komen halen.   Wees je ervan bewust dat bloembollen platenziektes met zich mee kunnen brengen. Mede daarom plant ik liever biologische bloembollen. Die hebben minder last van plantenziektes. 
  • Dahlias en gladiolen kunnen niet tegen vorst. Let daarom goed op wanneer de eerste nachtvorst wordt aangekondigd. Knip de stengels af tot 5 cm boven de grond. Haal de bollen en knollen uit de grond OF dek ze af met een laag van minimaal 5 cm goed verteerde compost en een laag afgevallen lindeblad. Daar overheen leg je een klimnet, zodat het blad niet wegwaait.  
    Als je de knollen in de grond laat zitten bloeien ze later in het seizoen. Dahlia’s en gladiolen bloeien tot diep in het najaar. Laat ze een paar dagen drogen op een warme en droge plaats. Bewaar ze in een sinaasappelkistje met onder in een krant in droge compost tot de lente.  Wil je weten welke soorten goed bij elkaar passen? Kijk voor inspiratie op … 
  • Crocosmea kunnen tot grote pollen uitgroeien. Steek ze uit, deel ze in drieën. Kijk de knollen na op rot – zachte knollen – en snijd die eruit en herplant ze uit in plantgaten verbeterd met bemeste tuingrond.  
  • Kerstmis is geweldig met bloeiende en geurende bollen in huis. Plant nu bijvoorbeeld Amaryllis en kleine narcisjes en kleine irisjes in potten. Plant ze in 2/3 zand vermengd met 1/3 bemeste tuinaarde zodat de grond goed waterdoorlatend is. Zet ze op een koele plek in huis. Zet ze 2 weken voor kerst in de warme kamer zodat de narcis ‘paperwhite’ bloeit en geurt in de tijd rond kerst en oud en nieuw.  

HEB JE HULP NODIG BIJ HET KIEZEN VAN MOOIE COMBINATIES? 

Oogsten uit je tuin 

Mooie dingen om uit je tuin te halen in oktober:  

  • Besdragende takken 

  • Euphorbia oblongata 

  • Grassen zoals Panicum virgatum 

  • Dahlias 

  • Zinnias 

  • Mooie gekleurde herfsttakken van de amberboom of amerikaanse eik 

  • Nerines 

  • Rudbeckias 

  • Hortensia’s 

Vaste planten, heesters en bomen 

  • Het blad valt van de bomen. Haal het van het gras af en leg het tussen de vaste planten en onder de heesters en bomen. Zo ligt de tuin onder een warme deken van blad waar de wormen in je tuin wel raad mee weten.

  • Van het gevallen blad kan je heel goed zelf bladcompost maken door het te bewaren in een zelfgemaakte mand van kippengaas op een paar planken zodat de wind er onder kan komen. OF in een bladaarde zak. Vanderwal 

  • Strooi tussen iedere 10 cm blad een laagje kalkkorrels of kalk zodat het blad sneller verteerd tot compost. Schep het na 3 maanden om en strooi en nog wat kalk en zeewierpoeder doorheen. De bladcompost is heel goed te gebruiken als potgrond als je er zeewierpoeder doorheen mengt. Veel beter en goedkoper dan turf! 

  • Blijf wieden. Dat scheelt weer werk in het voorjaar.

  • Snoei zomerbloeiende struiken zoals Buddleia tot de helft terug om schade door de najaars– en winterwind te voorkomen.

  • Lente en zomerbloeiende vaste planten kan je nu uitsteken en scheuren zodat ze herplant kunnen worden in goede tuinaarde met bladcompost. Om de grote kluiten te scheuren kan je twee tuinvorken gebruiken en die rug aan rug in het midden van de kluit steken en ze dan uit elkaar duwen.

  • Snoei de klimrozen terug zodra ze klaar zijn met bloeien. Verzamel gevallen rozenbladeren die onder de struiken liggen en haal ze weg, zodat evt. plantenziektes volgend jaar geen kans krijgen. 

De Moestuin

Groenten

  • Erwten en bonen die nog staan kunnen worden afgeknipt net boven de grond, zodat het loof kan worden afgevoerd. Als er meeldauw in zit breng het dan niet naar de composthoop. De wortels kunnen door de grond worden gewerkt omdat ze stikstof bevatten.

  • Tuinbonen kan je nu al leggen voor een vroege pluk komend voorjaar in mei.

  •  

    Sjalotten, uien en knoflook worden nu gepoot zodat je mooie dikke bollen hebt volgend jaar.

  •  

    Als de groenten op zijn kan je het betreffende groentebed onkruidvrij maken. In mijn groetebedden staat veel gele klaver en muur. Dat trek ik weg. De wilde viooltjes laat ik staan voor kleur in de winter en voor verse bloemen in de salade. Strooi kalk over het bed als een sterrenhemel.

  •  

    Erwten die vroeg in het voorjaar rijpen kan je nu al leggen. Bedek ze met een dikke laag aarde om te voorkomen dat de vogels te vinden.

  • Zet de stronken waaraan de spruitjes groeien stevig vast aan een stokken, zodat ze niet omwaaien bij sterke wind.

  • Haal het vergeelde blad van de palmkool,spruitjes en boerenkool weg bij de plant om verspreiding van plantenziekten te voorkomen. 

  • Bescherm de kolen het een net tegen dieren die voedsel zoeken. Dit jaar hebben de herten mijn palmkool en boerenkool in de winter opgegeten tijdens nieuwjaarsnacht. 

  • Venkel is een van de beste herfst en wintergewassen. Geef ze steun zodat ze tijdens hard wind overeind blijven en aard ze aan de voet aan door er een bergje aarde rondom te leggen.

  •  

    Op een warme herfstdag is het een goed moment om het aardappelveld van een dikke laag verteerde en bemeste compost te voorzien. Spreid het goed uit over het vlak en strooi kalk indien nodig. Dat bevorderd het composteren.  

Oogsten

Dit is wat je nu kunt oogsten in oktober
of wat je kunt eten in deze tijd volgend jaar. 

  • Kolen: boerenkool 
  • Wortels: uien, rode biet, wortels 
  • Salade: snijbiet, spinazie, venkel 
  • Peulvruchten: erwten die in juli zijn gelegd. Let op meeldauw maakt de smaak bitter. 
  • Pompoenen 
  • Kruiden: salie, koriander, dille, peterselie, rozemarijn en tijm 
  • Fruit: hazelnoten, walnoten, kweepeer, appels en peren 
  • Appels pluk je door de appel aan de onderkant vast te pakken en voorzichtig een halve slag te draaien om te voelen of ze al rijp zijn en loslaten. Van rijp fruit kan je heerlijke appelsap en cider maken.  
  • Cider drink ik steeds vaker in plaats van wijn. Er zit minder alcohol in en cider is er in net zoveel soorten en kwaliteiten als wijn.  

Salade en kruiden

  • Winterkruiden en sla kan je zaaien in een dakgoot met aarde en neerleggen op een warme plek in je tuin. In het voorjaar kan je de planten in je tuin zetten.  
  • Haal munt, bieslook, dragon en peterselie uit de grond en zet ze in een pot binnen op een koele, lichte plek in huis. Zo heb je toch verse kruiden voor je wintergerechten. 

Fruit 

  • Plant een appel of perenboom vanaf half oktober tot half maart. Kies een oud ras dat past bij jouw grondsoort. Er zijn kwekers in het land die hierin gespecialiseerd zijn. Graaf het gat 2x zo groot als de kluit en voeg veel organisch materiaal toe. Zet de bovenkant van de kluit op dezelfde hoogte als het maaiveld en dek het af met de oorspronkelijke grond. 

TuinQlusjes

  • De grond is nog warm na deze warme zomer en oktoberregens. Dit het beste moment om de grond voedsel te geven door een laag van 5 cm compost aan te brengen tussen de planten.  
  • Kijk alle nieuw geplante bomen en struiken na of ze goed vast staan aan de boompalen zodat ze niet omwaaien bij een herfststorm. 
  • Haal het blad van het grasveld. Maai er eerst met de grasmaaien 2x overheen op de hoogste stand om het klein te maken en hark het dan weg. Doe het blad in een bladkorf of in een bladzak zodat het snel kan verteren tot mooie bladcompost die je volgend jaar kunt gebruiken om de grond af te dekken (mulchen). 
  • Maai het gras goed, vooral op de plek waar er bollen zoals sneeuwklokjes en crocus in het gras zijn geplant. Op het grasveld kan je een dunne laag compost aanbrengen voor voeding. Het gras groeit en zo weer doorheen. 
  • Een nieuwe grasmat kan nog steeds tot half oktober worden gezaaid of gelegd. Ik ben sterk voor het zaaien van een bloemrijk grasmengsel. Dat ziet er veel leuker uit dan de strakke grasmat van een soort gras. Bovendien trekken de bloemetjes zoals madeliefjes en pinksterbloem in het gras insecten en is het goed voor de biodiversiteit. 
  • Draai de composthoop om door het in de bak ernaast te scheppen. Strooi kalk en schimmels (microrrhyza) op iedere laag om het verteringsproces te verbeteren. 
  • Zaai groene mestgewassen op stukken kale grond. Vlak voordat ze rijp zijn maai je ze af en werk je de wortelkluiten door de bovenlaag van de aarde. 
  • Laat zoveel mogelijk zaaddragende bloemhoofden zoals zonnebloemen, kaardebollen staan zodat de vogels de zaden eruit kunnen eten

TuinTrip

 

TuinBoek

heb je vragen of hulp nodig?