November in je tuin

Tuintips en tuininspiratie voor november 

De tuin veranderd nu snel, de temperatuur daalt en de dagen korter worden. De kleuren vervagen en alleen de wintergroenten staan er nog fris bij. Gelukkig is er van alles te doen om de grond te verbeteren en om het komende jaar voor te bereiden. 

• • De bio bloementuin 
  • Vaste planten, heesters en bomen 
  • De moestuin 
  • TuinQlusjes 
  • TuinTrips

De bio bloementuin 

Zaaien en kweken 

• Je kunt nog planten vermeerderen door wortelstekken te snijden, met een scherp mes, van o.a. verbascum en phlox. 
• Je kunt nu al Lathyrus zaaien en afdekken voor een vroege bloei komend voorjaar. 

Bollen en knollen 

• Deze maand is de laatste kans om bollen te bestellen, vaak in de uitverkoop. Plant ze binnen twee dagen na aankomst om uitdroging te voorkomen. 
• Narcis Paperwhite zijn, sinds mijn kindertijd, een van mijn favoriete bollen. Plant ze uitterlijk half november in een pot, minimaal 10 bollen en dek ze af met aarde en mos (niet uit het bos!). Zet de pot tot na sinterklaas op een koele plek in huis zodat de groene neuzen boven de grond komen. Daarna in een warmere kamer zodat ze met kerts bloeien en geuren.
• Dahlias en gladiolen kunnen niet tegen vorst. Let daarom goed op wanneer de eerste nachtvorst wordt aangekondigd. Knip de stengels af tot 5 cm boven de grond. Haal de bollen en knollen uit de grond OF dek ze af met een laag van minimaal 5 cm goed verteerde compost en een laag afgevallen lindeblad. Daar overheen leg je een klimnet, zodat het blad niet wegwaait.  
  Als je de knollen in de grond laat zitten bloeien ze later in het seizoen. Dahlia’s en gladiolen bloeien tot diep in het najaar. Laat ze een paar dagen drogen op een droge plaats. Bewaar ze in een sinaasappelkistje met onder in een krant in droge compost tot de lente. 

HEB JE HULP NODIG BIJ HET KIEZEN VAN MOOIE COMBINATIES? 

Oogsten uit je tuin 

Mooie dingen om uit je tuin te halen in november:  

• Besdragende takken – laat wat staan voor de vogels!

• Grassen zoals Panicum virgatum 

• Dahlias  

• Mooie gekleurde herfsttakken van de amberboom of amerikaanse eik 

• Nerines 

• Rudbeckias – laat de zaadhoofden staan voor de vogels

Vaste planten, heesters en bomen 

• Snijd pioenen terug tot 5 dm boven de grond. 
• Orden het vaste plantenvak door hier en daar een beetje te knippen en een laag van 5 cm verteerde (blad)compost aan te brengen tussen de planten.  
• Maak notities op welke plekken je nog iets toe wilt voegen. Bedenk dan wat er ontbreekt in het voorjaar, zomer, najaar of winter. 
• De vroegbloeiende vaste planten kan je nu vermeerderen door ze op te graven, even op een stuk zeil te leggen en ze in 3en te scheuren en direct weer aan te planten: Salomonszegel, Longkruid, Helleborus e.a. 
• Dahlia’s knip de stelen tot 5 cm boven de grond af en breng ze naar de composthoop. De knollen kan je uit de grond halen als je ze wilt opsplitsen en ruilen of verkopen. Je kunt ze ook gewoon in de grond laten zitten, als je volgend jaar ze op dezelfde plaats wilt laten bloeien. Dek ze af met een flinke laag verteerde compost vermengd met zeewiermeel en een laag lindeblad als dekentje tegen de winterkou. Ik leg er meestal nog een jute klimnet van de erwten overheen zodat het blad niet wegwaait. 
• Wormen zijn dol op lindeblad omdat het zo makkelijk te verteren is. Ze maken en mooie bladcompost van.  
• Haal het blad weg aan de voet van vaste planten en heesters om te voorkomen dat daar slakken overwinteren en zich vermeerderen. Leg het blad in een bladcompostzak of korf met kalkkorrels zodat het goed kan verteren.  
• Leg tussen de planten een laag van minimaal 5 cm verteerde compost (zonder turf!!!) om de grond af te dekken en de bodem te voeden en verrijken. 
• Knip lange stengels van klimplanten terug of bind ze vast tegen de najaarsstorm. 
• Snoei de rozen. Knip de bruine houtachtige stelen flink terug en snoei de uitgroei van dit jaar tot 3 ringen boven de kruising terug. Zoek een goede video hoe je dat het beste kunt doen. Haal het afgevallen blad van de rozenstruik weg. Er kunnen ziekten in zitten, dus gooi ze in de afvalbak of verbrand ze. 
• Laat de hortensiabloemen staat tot eind februari.

Aanplanten 

• Van half november tot half maart is het de ideale tijd om rozen, heesters en bomen met kale wortels aan te planten. Tenminste, zolang de grond niet bevroren is.  
• Je kunt ze nu ook verplaatsen in je tuin, als ze niet op de goede plek staan. Houd de uit te graven kluit zo groot mogelijk. Wikkel de wortels met de bijbehorende aarde in jute doek en herplant zo snel mogelijk in een ruim plantgat met compost vermengd met de aanwezige aarde. Druk de aarde rondom de kern/stam goed aan en Geef goed veel water zodat de aarde tussen de (haar)wortels komt en contact maakt.  
• Meer informatie kan je vinden in het boek Voedselbossen. In de bijlage vind je vele soorten die je kunt aanplanten. Plant niet te dicht op elkaar, anders is er te weinig ruimte om breed uit te groeien, bloeien en vruchten te maken.  

De Moestuin

Groenten

• Maak de bedden schoon waarvan de oogst is binnengehaald, dwz onkruid wieden, met een tuinvork gaten prikken om de grond te beluchten en breng een dikke laag goed verteerde compost op als deken voor de winter en als voedsel voor de bodem. 
• Heb je al een indeling gemaakt voor de eenjarige moestuinplanten voor volgend jaar? Alle groenten die ik volgend jaar weer wil laten groeien schuiven een bed op. Het is belangrijk om op te schuiven zodat de grond niet uitgeput raakt en ter voorkoming van plantenziektes.  
• Volgorde in je moestuin: kolen, wortels en knollen, slasoorten en bladgroenten, alles wat over blijft zoals aardappels, uien. In het boek van Velt lees je meer waarom dit belangrijk is en welke soorten goed bij elkaar groeien en na elkaar groeien.  
• Als je geen tuin dicht bij huis hebt dan kan je erwten zaaien in een stukje dakgoot in goede aarde. De topjes van de erwtenplantjes kan je door de sla doen of door risotto tijdens de feestdagen.  
• Knoflook kan je nog steeds planten. Wist je dat er tientallen soorten en smaken zijn? Ze desinfecteren de grond en houden muizen en andere ongewenste gasten uit je moestuinbedden. Knoflook heeft een koude periode nodig voordat ze in het voorjaar uitlopen. Ik zet ze altijd op het stukje waar ik in het voorjaar de vroege aardappels plant.  
• Kijk de aardappels nog even na die zijn opgeslagen op rot en haal die er direct uit voordat ze de andere aardappels aansteken. 

Oogsten

Dit is wat je nu kunt oogsten in november, of wat je kunt eten in deze tijd volgend jaar. 

• Kolen: boerenkool, palmkool 
• Wortels: wortels, bieten, pastinaak 
• Salade: rucola, winterpostelein, venkel, eetbare bloemen zoals wilde viooltjes 
• Bladgroenten: spinazie en snijbiet 
• Alle pompoensoorten, als je dat nog niet gedaan hebt. 
• Prei 
• Kruiden: rozemarijn, salie

Andere tuinklusjes 

• Zorg dat de potten op het terras op stenen staan zodat de potten niet kapot kunnen vriezen 
• Als je nog een grasveld hebt – is erg ouderwets en bewerkelijk – dan is deze maand het moment om het te beluchten door er gaten in te prikken met een tuinvork en in de gaten fijn zand te harken om de drainage te verbeteren. 
• Sluit de buitenwaterkraan af en pak het goed in met een doek tegen vorst. 
• Verzamel al het blad in je tuin en doe het in een bladkorf of stop het in een bladzak van jute zodat het blad kan verteren tot bladcompost. Dit is een goede vervanger van turf! 
• Het gereedschap kan nu goed schoongemaakt worden met groene zeep, geslepen en vet het in met motorolie om roestvorming te voorkomen. 

Fruit 

• Plant een appel of perenboom. Maak het plantgat 2x zo groot als de kluit en doe er eerst een laag goed verteerde compost en mest in. Zorg dat de bovenkant van de kluitop dezelfde hoogte is als het maaiveld. Druk rondom stevig aan met je voet en geef flink water. 
• Appel en perenbomen kunnen gesnoeid worden van half november tot half maart. Dan is de sapstroom tot rust. Zaag kruisende en schurende takken af. 
• Schoon de aardbeienbedden op door het blad af te knippen en tussen de planten een laag goed verteerde compost te leggen. 
• Frambozen en bessenstruiken kan je nu terugknippen tot 10 cm hoogte. Ze lopen volgend jaar weer uit. Leg aan de voet van de struiken gehakselde – of klein geknipte – takken van de struiken.  

Tuinklusjes

• De grond is nog warm na deze warme zomer en oktoberregens. Dit het beste moment om de grond voedsel te geven door een laag van 5 cm compost aan te brengen tussen de planten.  
• Kijk alle nieuw geplante bomen en struiken na of ze goed vast staan aan de boompalen zodat ze niet omwaaien bij een herfststorm. 
• Haal het blad van het grasveld. Maai er eerst met de grasmaaien 2x overheen op de hoogste stand om het klein te maken en hark het dan weg. Doe het blad in een bladkorf of in een bladzak zodat het snel kan verteren tot mooie bladcompost die je volgend jaar kunt gebruiken om de grond af te dekken (mulchen). 
• Maai het gras goed, vooral op de plek waar er bollen zoals sneeuwklokjes en crocus in het gras zijn geplant. Op het grasveld kan je een dunne laag compost aanbrengen voor voeding. Het gras groeit en zo weer doorheen. 
• Een nieuwe grasmat kan nog steeds tot half oktober worden gezaaid of gelegd. Ik ben sterk voor het zaaien van een bloemrijk grasmengsel. Dat ziet er veel leuker uit dan de strakke grasmat van een soort gras. Bovendien trekken de bloemetjes zoals madeliefjes en pinksterbloem in het gras insecten en is het goed voor de biodiversiteit. 
• Draai de composthoop om door het in de bak ernaast te scheppen. Strooi kalk en schimmels (microrrhyza) op iedere laag om het verteringsproces te verbeteren. 
• Zaai groene mestgewassen op stukken kale grond. Vlak voordat ze rijp zijn maai je ze af en werk je de wortelkluiten door de bovenlaag van de aarde. 
• Laat zoveel mogelijk zaaddragende bloemhoofden zoals zonnebloemen, kaardebollen staan zodat de vogels de zaden eruit kunnen eten

Biodiversiteit en plagen 

• Bind kleefstrips rond de fruitbomen om te voorkomen dat de motten langs de stam omhoog kruipen en hun eitjes leggen aan de onderkant van de takken. De larven eten het fruit op. 
• Haal het blad weg tussen de planten om ziekten en plagen te voorkomen. Breng een laag goed verteerde compost aan rondom de planten.  
• Zet vogelbadjes neer en voedsel voor de vogels. Vogels eten graag motten en insecten die ziektes en plagen kunnen voorkomen. 
• Maak de vogelhuisjes schoon zodat de vogels daar beschutting kunnen zoeken. 
• Zorg voor rommelhoekjes van takken waar egels, kikkers en salamanders kunnen overwinteren 
• Laat zaden en bessen over voor de vogels en andere dieren in de tuin. 

TuinTrip

TuinBoek

Voedselbossen.

heb je vragen of hulp nodig?